وزرای امور خارجه ایران و چین پس از دیدار و گفتگوی امروز خود در محل وزارت خارجه سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین را امضا کردند.
وانگ یی جمعه ششم اسفند به تهران آمد و شنبه در نخستین دیدار خود با علی لاریجانی مسئول پیگیری قرارداد ۲۵ ساله ایران – چین به دیدار و رایزنی پرداخت و پس از آن به دیدار روحانی و ظریف رفت.
این سند با عنوان رسمی «برنامه همکاری های جامع ایران و چین» ثبت شده و حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی، فرهنگی، کشاورزی، اقتصادی، علمی، جهانگردی، نفت و انرژی، زیرساخت های مخابراتی و فناوری ارتباطات، تجارت، بهداشت و سلامت و … را شامل می شود.
در برخی از بندها صحبت از تسهیل سرمایه گذاری و فاینانس است و برخی از بندها از حمایت های متقابل سیاسی در مجامع بین المللی می گوید. در حوزه نظامی و دفاعی موضوعاتی همچون آموزش، انتقال فناوری های دفاعی، مبارزه با تروریسم و رزمایش مشترک آمده است. از نکات بسیار مهم این سند می توان به توافق بر سر تجارت با ارزهای ملی یاد کرد.
همچنین در این سند بارها به طرح بزرگ چین به نام «یک کمربند- یک راه» (طرحی بر بستر مسیر جاده ابریشم) اشاره شده و این که ایران می تواند ضمن مشارکت فعال در این طرح جهانی، از فواید اقتصادی و صندوق اعطای وام این طرح نیز بهره مند شود. بر اساس این مدارک چین وارد کننده ثابت نفت از ایران خواهد بود و ایران نیز باید نگرانی های چین برای بازگشت سرمایه گذاری خود را برطرف کند.
ارتقای همکاری های بانکی، مالی و بیمه ای و گشایش شعبات بانک های ایران و تاسیس بانک مشترک ایران و چین به ویژه ایجاد پیام رسان ملی میان دو کشور به جای سوییفت نیز مطرح شده است.
کمک به ساخت خط آهن در نقاط مختلف کشور، افزایش صادرات فراورده های نفتی به چین، کمک و سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت های انرژی فسیلی، سرمایه گذاری در تقویت کریدورهای راهبردی که از ایران می گذرند، سرمایه گذاری برای توسعه تولید و صادرات انرژی از ایران به کشورهای منطقه، مشارکت در توسعه همه جانبه سواحل مکران، کمک به ایران برای ایجاد نسل ۵ اینترنت و تقویت شبکه ملی اطلاعات، سرمایه گذاری برای تولید انرژی های پاک در مناطق کویری ایران، کمک به توسعه صنعت صلح آمیزهسته ای کشورمان و سرمایه گذاری در تامین واگن مترو و ساخت خطوط مترو در شهرهای بزرگ و شهرهای جدید ایران از جمله بخش های مهم سند است.
هرچند در تیرماه ۱۳۹۹ برخی اظهارنظرها راجع به قرارداد مذکور با نگاهی یک جانبه به این مسئله بیان شد و زمینه ساز ایجاد حواشی متعدّدی پیرامون این قرارداد گردید، امّا حقیقت توافق نامه راهبردی و بلندمدت ایران و چین، مربوط به امروز و دیروز نیست و طرحی است که طی چندین سال روی جزئیات آن از سوی هر دو طرف کار شده‌است.
نخستین صحبت‌ها درباره این توافق را می‌توان در سخنان شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، در سفر به تهران در سال ۱۳۹۴ دنبال کرد که اعلام کرد توافقی میان رهبران دو کشور، درباره یک همکاری راهبردی ۲۵ ساله در ابعاد مختلف صورت گرفته است. کمی پس از آن، متن پیش‌نویس اولیه توافق‌نامه جامع همکاری میان ایران و چین در حوزه‌های مورد نظر، به زبان انگلیسی منتشر شد. نهایتاً در ۳ تیرماه ۱۳۹۹ در نشستی، این قرارداد به تایید رئیس جمهور ایران رسید و به وزارت امور خارجه مأموریت داده شد که طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، براساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند.
امضای سند “برنامه همکاری جامع فیمابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین” که امروز شنبه ۷ فروردین ماه در تهران صورت گرفت را باید گامی در جهت پیشبرد راهبرد «نگاه به شرق» ارزیابی کرد که علاوه بر منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی که برای جمهوری اسلامی ایران دارد، دستاوردهای جانبی دارد که می‌تواند به تهران حتی در رویارویی یا تعامل با غرب کمک کند.
سند ۲۵ ساله همکاری ایران و چین، و تلاش برای تمدید همکاری بلند مدت ایران و روسیه، می‌تواند از جمله گام‌های موثر در پیشبرد سیاست نگاه به شرق باشد. اما باید توجه کرد که نگاه به شرق فقط محدود به چین و روسیه نمی‌شود.
امروزه جبهه شرق فراتر از مهفوم جغرافیایی است و به لحاظ سیاسی شامل بسیاری از کشورهای مختلف در اقصی نقاط جهان می‌شود. به عبارتی، کشورهایی که واشنگتن آنها را در دایره دوستان خود نمی‌بیند یا تعریف نمی‌کند، می‌توانند در این جبهه شرق حضور داشته باشند.
به عبارت دیگر تقویت مناسبات با شرق مستلزم یک نگاه راهبردی به این مقوله است. چرا که با افول آمریکا و ظهور قدرت‌های جدید به ویژه در شرق، راهی را جز توسعه همکاری ها با شرق پیش رو نمی گذارد.
- نویسنده : الهام مهدیان
